SÁCH : PHÁP Ở MỌI NƠI - PHẦN Ib | Thiền Giữa Đời Thường

Thứ Tư, 11 tháng 2, 2015

SÁCH : PHÁP Ở MỌI NƠI - PHẦN Ib

SÁCH : PHÁP Ở MỌI NƠI - PHẦN I

Thiền Sư Sayadaw U Tejaniya

Sư Tâm Pháp Dịch 

 

TU TẬP TRẠCH PHÁP


Thiền sư Sayadaw U Tejaniya thường nói về việc quán chiếu Pháp hay thẩm xét các hiện tượng (trạch pháp – dhamma-vicaya). Trạch pháp là giác chi thứ hai trong bảy giác chi (bojjhangas), và là một loại trí tuệ (văn tuệ - cintāmayā paññā) chúng ta sử dụng trong khi thực hành. Trong 7 giác chi, ba giác chi đầu (niệm, trạch pháp và tinh tấn) là những giác chi “nhân”, là đầu vào mà chúng ta phải làm việc. Bốn giác chi sau là quả: hỷ (pīti), khinh an (passaddhi), định (samādhi), xả (upekkhā). Chúng ta không thể tạo ra hay làm cho chúng phải diễn ra.

Một số trích đoạn trình pháp chọn lọc sau đây sẽ làm rõ hơn về cách thực hành trạch pháp giác chi.

Con lắc

Có một lần tôi đang ngồi thiền và nghe ngài Shwe Oo Min thuyết pháp ở gần đó. Bỗng nhiên, tôi thấy cái tâm tĩnh lặng của mình chợt thay đổi cường độ. Tâm tĩnh lặng trước đó giờ đây bỗng bất an. Điều này xảy ra như thế nào nhỉ? Làm sao mà cơn sân đến bất ngờ như vậy trong khi chỉ vài giây trước đó còn rất bình an?

Tâm không còn hứng thú với việc hay biết nữa, vì vậy nó lùi lại đằng sau một chút và bắt đầu đặt câu hỏi. Có cái gì xảy ra bên trong ấy nhỉ? Sự hứng thú tìm hiểu này và chánh tư duy (sammā-sankappa) đã làm thay đổi lối mòn của tâm, từ sân chuyển về Pháp. Nếu không có suy nghĩ đúng này, tâm sẽ còn tiếp tục đi theo cơn sân đó, vẫn tin rằng sân là một phản ứng thích hợp trong tình huống ấy.

Tôi có cắt bỏ cơn sân ấy bằng một công cụ nào khác không? Không. Tâm hứng thú muốn biết sự thật, và vì vậy nó chỉ nhẹ nhàng quan sát cơn sân đang diễn ra. Cơn sân đang tự diễn ra.

Cái gì đang diễn ra trong tâm? Đó là cái tâm nghe âm thanh từ hai hướng khác nhau. Một bên là tiếng Ngài Shwe Oo Min đang thuyết pháp, và một bên kia là tiếng mấy người đang nói chuyện riêng. Tôi chánh niệm ghi nhận nhiều đề mục khác nhau và tâm chuyển qua chuyển lại giữa các đề mục ấy. Tâm không chú vào một thứ, nó đồng thời hay biết nhiều thứ và xem sự chú ý đang thay đổi như thế nào nữa.

Rồi khi ấy tôi nhìn thấy cơn sân! Một mặt tôi muốn nghe Ngài thuyết pháp nhưng lại không nghe rõ được. Tôi cũng thấy tâm mình đang bình luận về tình huống đó và đang tìm đến rắc rối: “Sao lại có người đến mà nói chuyện ở đây trong khi mọi người đang nghe Pháp thế nhỉ?”. Cảm xúc sân tiếp tục sanh lên khi tâm tiếp tục nói.

Tâm quan sát nhìn thấy tất cả những gì đang diễn ra trong tâm. Bạn có thể thấy tầm nhìn lúc ấy rộng mở đến thế nào không? Sau khi thấy tâm đi đi lại lại giữa hai bên vài lần như thế, nó bắt đầu thấy sự bất mãn. Bởi vì tâm không có được cái gì nó muốn, là muốn nghe bài pháp ngài đang nói. Lúc đó có sự nhận ra như vậy. Và lúc đó tâm không còn ưa thích đề mục này hay đề mục khác nữa, mà đứng ở giữa. Nó thấy cái khổ ở đó và rồi (tâm phản ứng) tắt lịm dần. Tôi có thể ghi nhận âm thanh chỉ là âm thanh.

Lúc ấy tôi đã nhận ra được điều gì? Tâm cho một loại âm thanh, tiếng thuyết pháp của Ngài Shwe Oo Min, là tốt, là đáng ưa thích và tiếng nói chuyện của mấy người kia là xấu, không đáng mong cầu.

Tôi nhận ra rằng nếu tham muốn một điều gì đó  30 độ nghiêng về một bên của quả lắc,  thì sẽ nó lắc qua bên phía bất mãn cũng 30 độ tương ứng khi không đạt được tham muốn đó.

Không ai có thể ngăn điều này diễn ra được. Vậy cái gì sẽ xảy ra khi tham muốn đó là 45 độ? 90 độ, 180 độ thì sẽ ra sao? Trước đó, tôi đã nhận ra được rằng ngay cả trước khi cơn sân sanh khởi trong tâm, tâm đã bắt đầu nói khi nó thích một điều gì đó rồi. Bởi vì sự nhận ra này và nhờ có hiểu biết rõ ràng, nên tâm đã tự nhắc nhở chính nó khi tình huống ấy xảy ra.

Hứng thú và tìm hiểu

Bạn cần phải hành thiền như vậy, với sự hứng thú và quán xét, tìm hiểu mỗi khi phiền nào sanh khởi. Khi bạn đã sẵn sàng, bài học sẽ đến và bạn sẽ hiểu biết đầy đủ. Cái chúng ta muốn là những hiểu biết đó, là sự phát triển tuệ giác (ñāna).

Khi tôi có chánh niệm thật sự tốt và liên tục, tôi chánh niệm hoàn toàn đầy đủ về đề mục. Tôi thường quan sát các cảm xúc cho đến tận khi tâm trở nên bình an hoặc khi cảm xúc đó hết. Tất nhiên, cuối cùng thì rồi tâm cũng bình lặng trở lại thôi. Vì sao? Tâm có thể trở nên tĩnh lặng nếu chúng ta cứ nhìn trực diện vào một đối tượng nào đó mà không nghĩ đến một điều gì khác. Nhưng như thế sẽ không có trí tuệ và hiểu biết nào sanh khởi lên được.

Thất giác chi (7 chi phần giác ngộ)

Cái chúng ta cần ở đây là trạch pháp (dhamma-vicaya), một trong các nhân trong 7 chi phần giác ngộ (bojjhangas). Bẩy giác chi là niệm (sati), trạch pháp (dhamma-vicaya), tinh tấn (viriya), hỷ (pīti), khinh an (passadhi), định (samādhi), xả (upekkhā). Ba giác chi đầu là nhân, bốn giác chi sau là quả. Chúng ta không cần làm gì với những giác chi quả là hỷ, khinh an, định, xả. Chúng ta không thể tạo ra chúng hoặc làm cho chúng phải xảy ra.

Cái chúng ta cần phát triển là niệm, trạch pháp và tinh tấn. Đây là những giác chi mà chúng ta có thể làm việc.

Trong ba giác chi này, các thiền sinh thường chỉ chú ý đến niệm và tinh tấn, bỏ quên trạch pháp. Trạch pháp là quán xét các hiện tượng, thẩm xét những gì đang diễn ra, tại sao chúng diễn ra hoặc xem xét cách chúng ta đang thực hành ra sao bằng cách sử dụng những thông tin mình có, trí tuệ và sự thông minh của mình.

Trạch pháp là loại trí tuệ thuộc về tư tuệ (cintāmayā paññā). Ở đây nó rất cần thiết. Chúng ta phải quán xét với mong muốn học hỏi, biết và hiểu.

Vai trò của chánh niệm

Vai trò của chánh niệm chỉ là thu thập dữ liệu. Trong quá trình đó luôn có sự khao khát muốn biết. Chánh niệm thực hiện vai trò hay biết mọi thứ đang diễn ra. Nó biết tâm đang chuyển hướng tới lui, các cảm xúc và những gì đang diễn ra.

Câu trả lời sẽ đến khi bộ sưu tập dữ liệu đã hoàn chỉnh. Nó không thể sanh khởi khi vẫn còn thiếu sót một vài dữ liệu nào đó. Tuy nhiên, bạn có thể tăng mức độ hứng thú và tò mò trong tâm bằng cách đặt ra một số câu hỏi. Giải pháp sẽ đến với bạn khi đã có đủ dữ liệu cho vấn đề. Khi chưa có chánh niệm hoàn chỉnh, nó chỉ hay biết được những đề mục ở mức độ thô. Hiện tại bạn có thể có chánh niệm và sự ổn định nội tâm, nhưng bạn cần phải tiến lên mức độ vi tế hơn từ mức thô và hời hợt bây giờ. Đó chính là quá trình hoàn thành các nhân duyên cho đầy đủ.

Chánh niệm sắc bén có thể thấy được những hoạt động bên trong của tâm. Nếu chỉ có chánh niệm phiến diện thì sẽ không thấy được tất cả những nhân duyên đang có mặt. Có thể bạn sẽ thấy tham và sân không có mặt, nhưng với chánh niệm sâu sắc hơn, bạn sẽ thấy tâm si vẫn luôn luôn hiện diện. Các thiền sinh vẫn trình pháp rằng họ không thấy có tham và sân trong tâm, nhưng đó chỉ là những quan sát rất hời hợt trên bề mặt. Họ vẫn chưa thực sự nhìn được sâu bên dưới. Một mức chánh niệm mạnh và một nội tâm ổn định là điều cần phải có để thấy ở những mức độ vi tế hơn. Đó chính là ý của tôi khi nói bạn cần phải duy trì được một nội tâm ổn định trong một thời gian dài. Nếu làm được điều đó (mà nó cần sự có mặt của trí tuệ), khi bạn đặt câu hỏi, câu trả lời sẽ đến.

Đừng để tâm sân tăng trưởng

Bạn có thể dùng rất nhiều kỹ thuật khác nhau để xử lý tình huống mình đang gặp phải. Giả sử bạn đang làm việc và có quá nhiều việc phải xử lý. Bạn sẽ làm gì? Trước kia thì tôi chỉ dùng chánh niệm. Bởi vì tâm đã có định nhờ thực hành, nên có thể sử dụng nó. Tôi có rất nhiều việc phải làm ở ngoài chợ, và trong hoàn cảnh đó thì rất khó để quán chiếu, vì vậy tôi sử dụng tất cả những gì đã được học (thiền chỉ và thiền vipassana) để dẹp bỏ phiền não. Tôi không muốn sân sanh khởi. Khi có quá nhiều công việc, tôi không nghĩ đến bất cứ việc gì khác mà chỉ quan sát tâm sân một cách nhẹ nhàng nhưng liên tục. Nó giảm dần đi. Không có chút suy nghĩ nào xen vào. Nếu tôi suy nghĩ trong lúc vẫn còn sân, thì tâm chỉ suy nghĩ đến những việc liên quan đến cơn sân ấy. Tôi không nghĩ đến việc gì trong lúc ấy nữa, mà chỉ thuần quan sát cơn sân vài phút và nó giảm dần đi.

Cơn sân có giảm xuống bằng 0 không? Không. Lúc đó bạn vẫn chưa được giải thoát khỏi nó đâu. Nó vẫn còn ở đó. Nhưng bạn chỉ có thể nhìn sâu tới mức niệm và định của bạn cho phép. Nếu phiền não vẫn còn ở đó, nó sẽ khởi lên lại nữa. Nhưng tất nhiên xử lý nó ngay khi nó mới nhú lên thì vẫn tốt hơn.

Khi đám cháy còn nhỏ, bạn chỉ cần dội ít nước là đủ. Nhưng khi đã cháy nửa ngôi nhà rồi thì sao?
Nước không còn, sức cũng không còn, và nửa ngôi nhà cũng chẳng còn. Bạn phải cần thêm những phương tiện khác để chữa cháy. Chính vì vậy tôi không bao giờ cho phiền não chút cơ hội nào. Không cho phép nó xuất đầu lộ diện.

Đức Phật nói: “Đừng cho phiền não cơ hội khởi sanh”. Vậy bạn không cho phiền não nào cơ hội? Phiền não hiện tại, quá khứ hay tương lai? Phiền não hiện tại thì đang diễn ra rồi. Vậy chúng ta phải vượt qua loại phiền não nào? Nếu bạn nhận ra phiền não đang có mặt trong hiện tại, điều đó có nghĩa bạn chưa tới được trình độ vượt qua phiền não. Khi phiền não đang diễn ra, tức là đã muộn. Bạn chỉ ở thời điểm quán xét nó thôi. Trong thực tế, nếu bạn bắt đầu hiểu được nó, trí tuệ sẽ vượt qua nó và đóng nó lại. Trí tuệ đó sẽ không cho nó cơ hội để sanh khởi. Đó là cách bạn vượt qua nó. Làm sao bạn vượt qua được nó nếu không cho nó vào bên trong? Liệu phiền não có cơ hội sanh khởi nếu có niệm, định và tuệ vững mạnh?

Nếu chánh niệm mạnh, tâm bình an và ổn định, nhưng tuệ yếu thì sao? Sân nhất định sẽ lại nổi lên. Một số người có niệm và định nhưng tính tình rất sân. Một người có định mạnh, nhưng chỉ mỗi định tâm mà không có trí tuệ, thì định ấy sẽ có tác dụng phóng đại sự việc. Phiền não cũng phóng đại sự việc. Kết hợp cả hai thứ đó lại, và bạn đối diện với nó, đương nhiên là sẽ bùng nổ.

Bạn sẽ bắt đầu tìm đường thoát chỉ khi không còn chịu đựng được nữa. Người nào quen sống trong bóng mát sẽ chẳng thể chịu đựng nổi khi ra giữa trời nắng chói chang. Những người như vậy sẽ chắc chắn không để những việc ấy xảy ra trong tương lai. Anh ta sẽ không để sân bùng phát ra mặc dù sân vẫn luôn muốn xuất đầu lộ diện.

Tâm si là bóng tối

Khi bạn có dù chỉ một chút chánh niệm thôi, bạn sẽ lợi ích được bao nhiêu? Bạn có thấy tâm mình thỏa mái hơn bao nhiêu không? Bởi vì bạn không biết những gì đang diễn ra nên bạn không biết nó nhẹ nhàng, thanh thản biết bao nhiêu. Luôn luôn có những phiền não vi tế ở bên dưới. Tâm si (moha) luôn luôn có ở đó. Tâm si luôn có mặt mỗi khi không có trí tuệ hiện diện. Chỉ có những khoảnh khắc ngắn ngủi khi có trí tuệ thì tâm si mới tạm thời vắng bóng. Bao nhiêu lần cái “tôi” không xảy ra? Ngay cả khi bạn thoáng nhìn thấy nó thì tâm si cũng ngay lập tức kéo đến che kín nó rồi. Tâm si là u tối.

Bạn có chiếc đèn pin tí xíu này. Khi bật lên, tất nhiên là nó sáng và bạn có thể nhìn thấy. Bạn chỉ có thể thấy một khoảng hẹp trước mặt, nhưng cũng có thể bạn đã tự bằng lòng với nó. Bạn nghĩ về nó: “Ồ, bây giờ tôi biết thật nhiều”. Thế còn tất cả những thứ bạn không hề thấy thì sao? Nó còn nhiều lắm. Bạn chỉ biết những gì mình nhìn thấy, bạn không biết những thứ mình chưa biết.

Hãy khuấy động mọi thứ lên một chút

Nếu bạn có thể quan sát một chút trí tuệ này khi chúng đang vận hành, thì trí tuệ ấy sẽ chỉ đường cho bạn. Bạn không thể chứng nghiệm được những gì mình chưa biết. Bạn chỉ hiểu được phần nhỏ vậy thôi. Chính vì vậy bạn không được tự thỏa mãn và dừng lại. Khi bạn hiểu được một điều gì đó, thế vẫn chưa đủ. Bạn không  biết được bản chất của tâm si. Đến khi nào bạn mới hiểu được nó?

Bạn sẽ hiểu được khi có trí tuệ. Tâm si rút lui xuống một bước khi trí tuệ khởi sanh. Khi đó bạn sẽ thấy được tâm si có bao nhiêu trong mình. Chính vì thế tôi không hỏi bạn về đề mục. Tôi hỏi bạn hay biết cái gì và cái gì đang diễn ra trong tâm quan sát.

Bạn phải khuấy động mọi thứ lên một chút để giúp trí tuệ sanh khởi. Cái gì đang diễn ra thế? Tâm quan sát thế nào? Hãy thường xuyên tự hỏi mình như thế.

Do vậy chánh niệm và một số câu hỏi tự vấn phải đi cùng nhau. Cần phải có những suy nghĩ tìm hiểu như vậy cùng với chánh niệm. Khi tâm thay đổi, vẫn luôn có mong muốn biết và hiểu những gì đang diễn ra ở đó. Chỉ khi đó thì tâm mới luôn tỉnh giác trong mọi lúc. Khi tâm có ít năng lượng, nó chỉ ghi nhận, ghi nhận…nhưng mờ dần đi, rồi bạn bị hôn trầm, buồn ngủ.  Khi tâm tĩnh lặng, bạn sẽ trở nên lờ đờ.

Thực tế, khi tâm đã tĩnh lặng, đó là lúc để bạn sử dụng những kiến thức và thông tin của mình. Trước đó bạn khó sử dụng được chúng khi tâm xáo động bởi vì mọi thứ cứ rối tinh cả lên. Bạn cần phải sử dụng những kỹ năng này khi tâm đã mạnh mẽ hơn và ổn định hơn.


CÂU HỎI

Rút ra từ chương: “Thế nào là thiền chánh niệm?”

•  Bạn đang chánh niệm với loại tâm nào?

• Khi chánh niệm về đề mục này, tâm bạn cảm thấy ra sao?

• Bạn có hay biết là mình đang ngồi hay không? đi? đứng? sinh hoạt hàng ngày? Khi làm các công việc này, nếu hay biết một cách tự nhiên thì bạn biết cái gì?

•  Tâm đang ở đâu? Tâm đang làm gì? Tâm đang có cảm xúc gì? Tâm đang suy nghĩ gì?

•  Cái gì đang diễn ra? Tại sao nó diễn ra? Nếu không cần phải khiến những thứ đang diễn ra biến mất hoặc những gì không diễn ra phải xuất hiện, thì bạn cần sử dụng loại năng lượng nào?

• Bạn có cần phải cố gắng thì mới nhìn hoặc nghe được không? Bạn vẫn có thể hay biết mà không cần chú tâm vào cái gì được không?

•   Đề mục và tâm biết, cái nào quan trọng hơn?

•  Đề mục nào tốt hơn: hơi thở ở mũi hay phồng xẹp ở bụng?

•  Cái gì đang diễn ra trên thân? Bạn đang biết cái gì? Bạn có thể biết cái gì một cách tự nhiên?

•  Cái gì đang diễn ra trong tâm bây giờ? Nó đang bình an, hay bất an, hay thất vọng, buồn bực? Cái gì đang diễn ra?

•  Bạn bắt đầu thực hành từ lúc nào trong ngày?

•  Tâm đang nghĩ chuyện gì? Tâm dùng bao nhiêu năng lượng? Thái độ nào đang có mặt ?

•  Bạn đang hành thiền như thế nào? Bạn có thực hành đúng không? Bạn tiếp tục thực hành như thế nào?


THÁI ĐỘ ĐÚNG ĐẮN 101


Thế nào là thái độ đúng khi hành thiền?

Xin bạn hãy kiểm tra lại thái độ của mình khi bắt đầu hành thiền. Bạn đang hành thiền với thái độ hay quan kiến đằng sau tâm như thế nào?  Bạn chỉ muốn một trạng thái tâm bình an hay muốn học hiểu những gì đang diễn ra? Tâm không thể mát lạnh và tĩnh lặng khi bạn muốn có một kinh nghiệm nào đó ngoài những gì đang thực sự diễn ra trong hiện tại.

Tâm tĩnh lặng với định khi nó không còn chạy theo hay tìm kiếm những kinh nghiệm nhất định nào đó.

Không cần thiết phải chạy quanh cố ép tâm mình phải hay biết một cái gì đó bởi vì tâm vẫn luôn hay biết. Bản chất của tâm là hay biết những đề mục đang diễn ra. Hãy kiểm tra lại tâm mình. Không cần phải tạo nên một cái gì cả. Bạn chỉ cần quan sát những đề mục và những kinh nghiệm đang diễn ra, đúng theo bản chất pháp của nó. Hãy chờ đợi và quan sát với trí thông minh.

Không có kinh nghiệm nào là sai lệch hay gây rối cả, bởi vì tất cả mọi kinh nghiệm đều mang bản chất của pháp cả. Những gì đang diễn ra trong thân cũng có bản chất pháp, nhưng gì đang diễn ra trong tâm cũng mang bản chất pháp. Không có cái gì thuộc về tôi hay thuộc về bạn cả. Cảm giác nóng chỉ là cảm giác nóng và là bản chất của pháp. Chúng ta cảm thấy nóng hơn chỉ khi chúng ta sở hữu cái nóng đó là của mình và phát triển sự chống đối lại nó.

Tất cả mọi thứ diễn ra bởi vì nhân duyên. Công việc của chúng ta chỉ là:

• Có thái độ đúng

• Duy trì chánh niệm

• Sử dụng trí thông minh

• Có hứng thú.

Với chánh kiến và chánh tư duy, chánh niệm sẽ trở nên liên tục và có đức tính không dễ duôi, không quên đề mục đúng đắn của nó (appamāda). Khi trí tuệ có mặt trong sự hay biết thì đó là chánh niệm.

Chúng ta quan sát như thế nào?

Không cần phải đi tìm đề mục mình lựa chọn. Trong pháp hành này, chúng ta chú ý đến cái tâm đang hoạt động, tâm thiền và phát triển các tâm thiện. Vì vậy, chúng ta có thể sử dụng bất cứ đề mục nào để phát triển chánh niệm, định tâm và đạt được tuệ giác về bản chất của các hiện tượng (thân và tâm) thay vì tạo ra thêm tham, sân, si do tà kiến và những quan kiến sai lầm trong tâm.

Bởi vì có thể dùng bất cứ đề mục nào để phát triển chánh niệm, nên chúng ta có thể bắt đầu chánh niệm với bất cứ đề mục nào.

Không nên sai lầm nghĩ rằng ở đó có đề mục khác tốt hơn những gì bạn đang kinh nghiệm trong hiện tại.

Không có kinh nghiệm nào tốt hơn những gì bạn đang kinh nghiệm trong hiện tại cả. Điều quan trọng là cái tâm đang chánh niệm và hay biết. Điều quan trọng nữa là cách tâm mình nhìn nhận và quan sát kinh nghiệm ra sao.

Không cần phải chạy quanh tạo ra hay cố gắng chạy theo những kinh nghiệm khác nhau. Đề mục thiện hay bất thiện? Nó chẳng thiện hay bất thiện gì cả. Kinh nghiệm chỉ là kinh nghiệm. Đề mục chỉ là đề mục. Đề mục thì luôn luôn có sẵn đó. Hay biết và quan sát là công việc của tâm mình. Tâm biết tất cả những gì ở đó cần phải biết. Đây là những câu hỏi quan trọng hơn: Tâm đang có thiện hay bất thiện?

Tại sao chúng ta phải chánh niệm?

Tại sao chúng ta phải chánh niệm? Chúng ta chánh niệm vì muốn hiểu biết. Chúng ta chờ đợi, quan sát và nghiên cứu những gì đang xảy ra trong thân và tâm để hiểu được bản chất của chúng. Chúng ta không cố ý làm cho tâm tĩnh lặng hay cố để có được một “thời thiền tốt”. Chúng ta hành thiền để nhìn rõ những gì đang diễn ra như nó đang là và có thái độ đúng đắn với những thứ đang diễn ra đó (chúng là tự nhiên và không có gì là của mình cả). Chúng ta cần thấy tự nhiên chỉ là tự nhiên, nhận biết đề mục chỉ là đề mục, và biết những gì cần biết.

Khi có suy nghĩ rằng đối tượng này hay kinh nghiệm này là tốt, thì sẽ có tâm tham với nó. Khi thấy rõ cái nào đúng là đúng, cái gì có mặt ở đấy là ở đấy, thì bạn sẽ thoát khỏi tâm tham. Nhưng khi chúng ta không biết cách thực hành thì tâm tham sẽ chỉ càng lớn mạnh. Chúng ta hành thiền để giải thoát khỏi tâm tham và chấp thủ.

Hạnh phúc với chánh niệm

Bạn sẽ thấy kinh nghiệm chỉ đang tự diễn ra theo đúng bản chất của nó khi bạn biết chờ đợi và quan sát với chánh niệm và trí tuệ. Bất cứ cái gì đang diễn ra, hãy để nó tự diễn ra. Không cần phải vui hay buồn về những gì đang diễn ra và cũng không cần thích hay không thích bất cứ một kinh nghiệm nào. Bất cứ cái gì bạn kinh nghiệm được trong hiện tại đều là kinh nghiệm đúng. Hãy hạnh phúc rằng mình đang có sự hay biết và chánh niệm, bởi vì tự thân điều đó đã là việc thiện rồi.

Tâm không yên lặng-nó luôn luôn suy nghĩ. Bạn nên thấy hạnh phúc rằng mình thấy được tự nhiên như nó đang là và có khả năng nhận ra được điều đó.

Biết tâm mình không tĩnh lặng khi nó không tĩnh lặng, đó là chánh kiến (sammā-ditthi). Hay biết rằng tâm đang suy nghĩ trong khi có suy nghĩ là chánh niệm. Nhưng rất nhiều lần bạn cứ muốn suy nghĩ ấy phải dừng lại bởi vì bạn cho rằng nó đang quấy rối bạn. Nhưng khi bạn tham muốn cố gắng làm cho nó tĩnh lặng, điều đó chỉ làm phức tạp thêm vấn đề và đem lại căng thẳng.

Hãy làm tất cả những việc gì là thiện

Bất cứ cái gì thiện hay bất thiện đều xuất phát từ trong tâm cả. Tại sao có thiện và bất thiện? Những phẩm chất tâm thiện và bất thiện này sanh khởi bởi vì những phản ứng của chúng ta đối với những đối tượng tâm hay biết. Tất cả những gì thiện đều bắt nguồn từ thái độ đúng, khuôn nếp chân chánh của tâm, và như lý tác ý (yonoso manasikāra – định hướng tâm đúng đắn).  Mọi điều bất thiện đều xuất phát từ thái độ sai, khuôn nếp sai và phi như lý tác ý (aynoniso manasikāra – định hướng tâm sai lầm).

Luôn cố gắng sống với những hành động đúng đắn, lời nói chân chánh và những phẩm chất tâm thiện lành.  Hãy làm tất cả mọi việc thiện: bố thí, cúng dường (dāna), giữ giới (sīla), phát triển sự ổn định của nội tâm (samādhi) và hành thiền vipassanā (bhāvanā). Trong tất cả những việc thiện này, hành thiền là việc thiện cao nhất. Vì vậy, đừng quên mục đích của mình.

Chúng ta đạt đến Niết Bàn chỉ khi tất cả những thiện pháp có mặt đầy đủ. Tâm không có tham sân si là một cái tâm đầy trí tuệ và một cái tâm như vậy mới có thể chứng ngộ được Niết Bàn. Sẽ rất khó nếu những hiểu biết chưa đầy đủ và những phẩm chất tâm bất thiện vẫn còn xen lẫn vào trong các kinh nghiệm của mình.

Tạo đà chánh niệm

Bạn phải thư giãn. Tâm thiền của bạn có rộng mở, thành thật và không thiên vị hay không? Khi tâm không tham muốn điều gì, không bất mãn điều gì, nó yên lành và có chánh kiến. Nó thấy tự nhiên chỉ là tự nhiên. Chánh niệm trở nên liên tục. Khi đó, bạn sẽ không nghĩ những suy nghĩ tiêu cực hay nói xấu người khác. Giới hạnh vững chắc. Định tâm luôn hiện diện trong trí tuệ nhận biết đề mục chỉ là đề mục. Nó biết những thứ có mặt ở đó cần biết. Định tâm có mặt bởi vì không còn tâm tham cầu những kinh nghiệm khác hoặc chống đối lại những gì đang diễn ra.

Giữ giới, tu tập định và tuệ là thực hành theo lời dạy của Đức Phật và duy trì, giữ gìn Phật Pháp. Trong mọi trường hợp, khi bạn tránh làm việc sai lầm, làm những gì đúng đắn với chánh niệm + trí tuệ, thì tất cả mọi thứ đã bao gồm trong đó cả rồi.

Hãy kiểm tra lại tâm thiền:

• Có thái độ đúng không?

• Tâm có hay biết và tỉnh thức không? Hay là đang lờ đờ và nặng nề?

• Có hứng thú tu tập không?

• Nó chỉ hay biết một đề mục thôi sao? Có thể hay biết thêm đề mục khác nữa được không?

• Tâm hay biết được bao nhiêu đề mục?

Khi pháp hành có được đà quán tính, chánh niệm sẽ mạnh mẽ hơn. Khi chánh niệm mạnh hơn, tâm quan sát sẽ không còn tham cầu nữa. Nó sẽ đồng thời chánh niệm được nhiều đề mục khác nhau từ các cửa giác quan.

Chánh niệm giống như máy thu sóng truyền hình  vệ tinh, có thể bắt được nhiều kênh khác nhau. Có chánh niệm về tâm quan sát và có sự ghi nhận  xem thái độ đúng hay sai.

Tâm biết nó đang làm gì. Khi tất cả những điều này diễn ra, không có gì là thuộc về cá nhân mình cả - đó không phải là “công việc của tôi” hay “tôi”. “Tôi” không chánh niệm, tâm và đề mục sanh khởi cùng nhau và tâm chỉ đơn giản hay biết. Không có ai cả, không có một thực thể nào, không có người nào đằng sau những tiến trình ấy. Tất cả chỉ là tự nhiên.

Chúng ta hành thiền vì lợi ích của chính mình. Hãy tiếp tục thực hành Pháp với niềm vui, sự hứng thú và lòng trân trọng, cung kính.


Tình yêu thiền chánh niệm.

•  Tâm thiền phải thư giãn một cách tự nhiên, tĩnh lặng và bình an. Hãy học cách không tập trung, không kiểm soát, không cố tạo ra cái gì hay hạn chế, gò bó cái gì cả.

•  Tại sao phải tập trung nhiều như vậy? Có thể là bạn đang mong muốn có được một kinh nghiệm nào đó hay không thích một cái gì đó đang diễn ra.

•  Không tạo ra hay chối bỏ cái gì, và cũng không quên chánh niệm mỗi khi có cái gì đó sanh khởi hoặc diệt đi.

•  Tâm đang ở đâu? Nó có chú ý đến những gì đang diễn ra trong thân và tâm không? Hay là đang chú ý đến bên ngoài hay người nào đó?

•  Tâm là tâm thiền khi nó không có tham, sân, đau khổ hay bất an trong đó. Khi thực hành với tham muốn hay mong cầu, chờ đợi, thì bạn chỉ tự làm mình mệt mỏi mà thôi.

•  Cố gắng tạo ra một cái gì đó là tâm tham đang làm việc. Chối bỏ một cái gì đó là tâm sân đang làm việc. Không hay biết có cái gì sanh lên hay diệt đi là tâm si đang làm việc.
•  Không mong đợi điều gì sẽ đến, không mong muốn điều gì, không bất an, bởi vì khi có những thái độ này trong tâm sẽ rất khó hành thiền.

•  Thường xuyên kiểm tra lại thái độ hành thiền.

•  Chúng ta chú ý đến và chánh niệm cả cái tốt lẫn điều xấu. Thiền là chấp nhận bất cứ cái gì sanh khởi, dù là “tốt” hay “xấu” và quan sát nó một cách thư giãn.

•  Khi chúng ta tham muốn một cái gì được cho là tốt và chống đối lại cái gì bị cho là xấu thì có còn là hành thiền nữa không?

•  Khi chúng ta cố gắng tạo ra một kinh nghiệm mình mong muốn thì có là thực hành đúng hay không? Chúng ta chỉ cố gắng hay biết và quan sát những gì đang diễn ra như nó đang là.

•  Nếu tâm mệt mỏi hay cảm thấy khổ sở, nhất định có điều gì đó mất cân bằng hoặc thiếu sót trong pháp hành. Khi tâm cảm thấy căng thẳng và tù túng sẽ rất khó hành thiền. Hãy kiểm tra lại xem mình đang thực hành như thế nào khi bạn thấy thân và tâm mình mệt mỏi. Tâm có thái độ đúng không?

•  Tâm thiền phải thư giãn và bình an. Bạn chỉ có thể hành thiền được với tâm nhẹ nhàng và giải phóng.

•  Tâm đang làm gì? Nó đang làm công việc gì? Nó có bị cuốn trôi theo suy nghĩ không? Nó có đang hay biết không?

•  Đừng cố tìm lỗi cuả tâm suy nghĩ – đừng cố gắng ngăn chặn suy nghĩ. Thay vào đó, bạn chánh niệm để nhận biết suy nghĩ mỗi khi nó khởi sanh.

•  Tâm thiền hay tâm chánh niệm, chỉ hay biết một cách hời hợt hay biết một cách sâu sắc và cặn kẽ?

•  Chúng ta không cố gắng loại bỏ đối tượng của tâm (đề mục). Tuy nhiên, chúng ta muốn hiểu những phiền não sanh khởi liên quan đến đối tượng và quán xét, tìm hiểu những phiền não đó.

•  Đề mục không thực sự quan trọng. Tâm quan sát làm việc ở đằng sau mới thực sự quan trọng. Nếu tâm quan sát có thái độ đúng, thì bất cứ đề mục nào cũng là đề mục đúng.

•  Chỉ khi có đức tin (saddhā), tinh tấn (viriya) mới phát khởi. Chỉ khi có tinh tấn, chánh niệm (sati) mới liên tục. Chỉ khi chánh niệm liên tục, tâm mới ổn định và vững  vàng (samādhi-định). Với tâm ổn định và vững vàng, bạn sẽ hiểu được mọi thứ như nó đang là (paññā-tuệ). Khi bạn thấy được thực tại như nó đang là, đức tin sẽ càng tăng trưởng.

•  Hãy giữ chánh niệm trong hiện tại – đừng hồi tưởng lại quá khứ hay ước vọng tương lai.

Xem tiếp

0 nhận xét:

Đăng nhận xét